Sie sind wirklich unsterblich

Das Nonplusultra: Alexander von Schlippenbach, Evan Parker und Paul Lytton im Frankfurter Mousonturm.

Seit 1971 schon gibt es das Trio um den Pianisten Alexander von Schlippenbach, Evan Parker am Tenorsaxofon und den Schlagzeuger Paul Lovens, „das unsterbliche Trio", wie es Schlippenbach, der Leader, im Begleitheftchen zu dem jüngsten Album „Warsaw Concert" apostrophiert. Man weiß genau, was einen erwartet, und es geschieht auch nichts spektakulär Überraschendes an diesem Abend im Lokal des Frankfurter Mousonturms.

Seit 1971 schon gibt es das Trio um den Pianisten Alexander von Schlippenbach, Evan Parker am Tenorsaxofon und den Schlagzeuger Paul Lovens, „das unsterbliche Trio", wie es Schlippenbach, der Leader, im Begleitheftchen zu dem jüngsten Album „Warsaw Concert" apostrophiert. Man weiß genau, was einen erwartet, und es geschieht auch nichts spektakulär Überraschendes an diesem Abend im Lokal des Frankfurter Mousonturms.

Daran ändert der Umstand nichts, dass Lovens aus Altersgründen inzwischen nur noch selten auftritt und auch diesmal Paul Lytton an seine Stelle tritt. Nichts Überraschendes, und doch ist an Routine nicht zu denken. Die Musik ist eine des Augenblicks wie eh und je - und insofern trifft die Zuschreibung unsterblich" ins Schwarze und kann für weitaus mehr als bloß die ungemeine Kontinuität des Bestands stehen.

Schlippenbach, einst Kompositionsschüler des wegweisenden Postserialisten Bernd Alois Zimmermann, war in den sechziger Jahren zusammen mit seinen Weggefährten Peter Brötzmann, Gunter Hampel und Manfred Schoof einer der Pioniere der europäischen Spielart des Free Jazz. Thelonious Monk ist einer seiner Leitsterne, Ende der fünfziger Jahre schon hat er sich mit ihm beschäftigt, später mit dem Globe Unity Orchestra seine Stücke gespielt; vor zwölf Jahren schließlich legte er eine Liveeinspielung mit Monks
kompositorischem Gesamtwerk vor.

Und natürlich spielt Monk auch an diesem Abend eine große Rolle. Die Solisten musizieren auf Augenhöhe, in einem freien, gleichwohl strukturierten Spiel der Kräfte, nach einer Technik, die Schlippenbach selber als „Free-Jazz-Arrangement" bezeichnet hat. Ein Wechsel von bestimmten Kombinationen der Instrumente und von Solopassagen ist festgelegt, auf dieser Basis wird unter Gebrauch von jazzhistorischen Zitaten, etwa von Monk, frei improvisiert.

Im Solospiel von Schlippenbach (79) klingen Jelly Roll Morton und die Frühgeschichte des Jazz an, später auch der perkussive Klavierstil Cecil Taylors und die Spätromantik. Das mittels Zirkularatmung in eine tendenzielle Endlosigkeit getriebene Spiel von Parker (73) erinnert phasenweise an den musikalischen Minimalismus. Die Musik hat ganz entschieden einen Groove, das Spiel von Paul Lytton (70) indes ist eher eines des Klangs und weniger ein Pulsgebendes.

Dem über eine Selbst-Traditionalisierung erhabenen Spiel dieses kanonisierten Ensembles kann die Zeit nichts anhaben unvermindert markiert es ein Nonplusultra.

To nie pierwsza sytuacja, kiedy światowy materiał wielkiej gwiazdy formatu międzynarodowego powstaje właśnie w Polsce. Przyczyny takiego stanu rzeczy w przypadku albumu Warsaw Concert, firmowanego przez Alexandra von Schlippenbacha, nie są mi znane, ale pewnie, jak zwykle, to splot sprzyjających okoliczności. Do tych należy przychylna publiczność, dobry dzień artystów, dobra sala i fortepian, realizacja dźwięku, czasem jakieś sprawy finansowe i sympatia do promotora wydarzenia koncertowego, dla którego zawsze honorem i reklamą jest, jeśli to właśnie organizowane przez niego koncerty utrwalane są na płytach. Wielu światowych artystów chwali polską publiczność i już dawno pozbyłem się przekonania, że robią tak w każdym kraju, żeby lokalnym przedstawicielom mediów, promotorom i fanom było miło. Polacy na jazzie się znają, reagują spontanicznie, choć swoje uwielbienie okazują w sensownych momentach i bez zbędnej egzaltacji. Jeśli kiedykolwiek trafiliście na jazzowe wydarzenie we wschodniej Azji, wiecie co mam na myśli... Jednak nie w tym rzecz, znowu się udało i mamy koncert wielkiego muzyka zagrany w Warszawie, wydany przez szwajcarską wytwórnię Intakt i sprzedawany na całym świecie. Oczywiście w przypadku muzyki Alexandra von Schlippenbacha, złotej płyty z tego nie będzie, ale kilka tysięcy egzemplarzy Warsaw Concert z pewnością znajdzie nabywców na całym świecie, po raz kolejny stanowiąc niezbity dowód na to, że Polska publiczność sprzyja wielkiej sztuce.

Alexander von Schlippenbach to jedna z legend europejskiej muzyki improwizowanej, zbliżający się do osiemdziesiątych urodzin muzyk, legendarny założyciel, twórca i animator istniejącej już grubo ponad 40 lat, choć ze sporymi przerwami, Globe Unity Orchestra, najważniejszej dużej freejazzowej formacji w Europie. To również niezwykły interpretator muzycznych idei Theloniousa Monka, uczestnik niezliczonych sesji nagraniowych z udzia łem muzyków europejskich, ale również sław amerykańskich. Od lat grywa również w trio, w przeróżnych konfiguracjach, ostatnio w towarzystwie saksofonisty Evana Parkera i perkusisty Paula Lovensa. To właśnie w takim skła dzie muzycy zagrali w październiku 2015 roku koncert w Warszawie, który rok później ukazał się nakładem wytwórni Intakt. Przy tej samej okazji festiwalu Ad Libi tum kolejne wcielenie Globe Unity zagrało w towarzystwie Tomasza Stańki, ale ten koncert z pewnością ze względów kontraktowych raczej nigdy nie znajdzie się na płycie, choć od tych, co go wysłuchali, wiem, że powstałby z pewnością świetny album. To wydarzenie nieco przyćmiło występ tria Alexandra von Schlippenbacha, ale w tym akurat przypadku za sprawą szwajcarskiego wydawnictwa możemy do zagranych wtedy dźwięków powrócić.

Skład Schlippenbach Parker Lovens nie jest przypadkowy, cała trójka muzyków zna się od początku lat siedemdziesiątych i nagrywała razem wiele razy. Muzycy należą do tego samego pokolenia, rozpoczynającego swoją muzyczną przygodę w latach wynalezienia amerykańskiego free jazzu. Zbiorowa improwizacja polega na wspólnym muzykowaniu, w takim przypadku potrzebna jest oczywiście niezwykła muzyczna wyobraźnia i opanowanie instrumentów, ale nade wszystko przydaje się ogrom wspólnych doświadczeń i występów, a tego z pewnością trójce muzyków odpowiedzialnych za Warsaw Concert nie brakuje. Taka muzyka nie jest moim ulubionym jazzowym gatunkiem, jednak jest w tych dźwiękach szczególny rodzaj magnetyzmu, przykuwającego niemal każ**** słuchacza do głośników na blisko godzinę w oczekiwaniu na dalszy rozwój muzycznej akcji. W związku z tym moja rekomendacja w tym przypadku jest prosta, nie wiem, dlaczego, ale to album, do którego mnie osobiście chce się wracać i żałuję, że nie miałem okazji posłuchać tego koncertu na żywo. Następnym razem postaram się nie przegapić okazji, bo wiem, że chociaż muzycy improwizują razem już od ponad 40 lat, ciągle mają nowe i twórcze pomysły.

Das Trio Alexander von Schlippenbach (p), Evan Parker (ts) und Paul Lovens (dr) besteht seit 1970 und veröffentlichte 1972 seinen ersten Tonträger. Somit sind die Drei, was die Beständigkeit der Zusammenarbeit betrifft, so etwas wie die Rolling Stones der „frei" improvisierten Musik. Die Anführungszeichen bei „frei" stammen übrigens von Schlippenbach selbst, der trocken bemerkt: „Wir spielen schon so lange zusammen, dass es eigentlich egal ist, ob wir weitermachen oder nicht." Nun, im Fall der vorliegenden Liveaufnahme vom Warschauer Ad Libitum Festival im Oktober 2015 dürfen wir uns wieder einmal über die wild mäandern- den und in alle erdenklichen Richtungen wuchernden Statements der drei Herren im Alter von 67 bis 78 freuen, die über fast eine Stunde ihren angeregten und noch immer wagemutigen Trialog pflegen. Die eingestreuten Themen von Eric Dolphy und Schlippenbach selbst dienen dabei als Impulsgeber im durchaus nicht senilen Music-Continuum.